بازی Minecraft یک بازی سندباکس سه بعدی است که هدف مشخصی را به گیمر ارائه نمی‌کند، اما آزادی عمل گیمر نامحدود است. اما در بازی یک سیستم اچیونت وجود دارد. گیم پلی به صورت پیش فرض اول شخص است اما گیمر می‌تواند در حالت سوم شخص نیز بازی کند. هسته اصلی گیم پلی پیرامون شکستن بلوک‌ها و استفاده از آن‌ها برای ساخت و ساز است. دنیای بازی از مکعب‌های سه بعدی ساختهه شده که در یک الگوی جدولی قرار می‌گیرند و بیانگر عناصر مختلفی چون خاک، سنگ، سنگ‌های معدنی، آب، مواد مذاب، تنه درخت و غیره هستند. اگرچه گیمر می‌تواند آزادانه در دنیای بازی رفت و آمد کند، اما بلوک‌ها تنها در نقاط مشخصی از بازی قابل جایگذاری هستند. گیمر می‌تواند این بلوک‌ها را در جاهای مختلف قرار دهد و ساختمان‌های مختلف را بسازد.

در ابتدای بازی، گیمر در دنیایی که به صورت اتفاقی ساخته شده و بی‌پایان است قرار می‌گیرد. دنیای بازی به بیوم‌های مختلفی چون دشت، جنگل یا سرزمین‌های برفی تقسیم می‌شود. گیمر می‌تواند در محیط‌هایی چون دشت، کوهستان، جنگل، غار و دریا رفت و آمد کند. سیستم زمان درون بازی دارای چرخه روز و شب است که هر چرخه، 20 دقیقه به طول می‌کشد. در طول بازی، گیمر با کاراکترهای غیر قابل بازی به نام mob مواجه می‌شود که شامل حیوانات، روستاییان و موجودات وحشی می‌شوند. موجودات غیر وحشی مانند گاوها، خوک‌ها و مرغ‌ها برای شکار موجود هستند و می‌توان از آن‌ها غذا و مواد موردد نیاز برای ساخت و ساز به دست آورد و در روز دوباره پدیدار می‌شوند. در نقطه مقابل، موجودات وحشی مانند عنکبوت‌های بزرگ، اسکلت‌ها و زامبی‌ها در طول شب یا مکان‌های تاریک مانند غارها پدیدارر می‌شوند. برخی از موجودات خاص بازی Minecraft توسط منتقدان ستایش شده‌اند، از جمله Creeper که به صورت مخفیانه به گیمر نزدیک شده و منفجر می‌شود و Enderman که توانایی تله پورت دارد و می‌تواند بلوک‌ها را بردارد.

دنیای بازی به صورت تصادفی و پیوسته توسط map seed و با توجه به ساعت بازی ساخته می‌شود، مگر این گیمر آن را غیر فعال کند. اگرچه بازی دارای محدودیت‌هایی در حرکت است، اما دنیای بازی به صورت بی‌نهایت ایجاد می‌شود و تنها در مسافت‌های بسیار بسیار طولانی، مشکلات فنی ایجاد می‌شود. بازی با تقسیم اطلاعات دنیای بازی به بخش‌های کوچک‌تری به نام chunk توانسته به این مهم دست پیداا کند و دنیای بازی تنها زمانی در حافظه دستگاه ایجاد می‌شود که گیمر در حال بازی باشد.

فیزیک بازی غیرواقع‌گرایانه است و جاذبه تأثیری در بلوک‌ها ندارد. مایعات از یک بلوک منبع نشأت می‌گیرند که می‌توان آن‌ها را با گذاشتن یک بلوک جامد حذف کرد. سیستم‌های پیچیده‌ای در بازی با استفاده از وسایل ابتدایی مکانیکی، الکتریکی و منطقی قابل ساخت هستند.

بازی Minecraft دارای دو دنیای موازی به نام‌های Nether و The End در کنار دنیای اصلی بازی است. دنیای The Nether یک دنیای جهنمم مانند است که با استفاده از پورتال‌های ساخت گیمر قابل دسترسی است و حاوی منابع گوناگون است و می‌توان از آن برای پیمایش مسافت‌های زیاد استفاده کرد. دنیای The End یک سرزمین برهوت است که در آن اژدهایی به نام Ender Dragon زندگی می‌کند.. کشتن این اژدها منجر به نمایش تیتراژ پایانی بازی می‌شود و داستان آن توسط جولیان گوگ، نویسنده ایرلند نوشته شده است. سپس گیمر به دنیای اصلی بازی برگشته و اچیومنت The End را دریافتت می‌کند. باس دیگری در بازی به نام The Wither نیز وجود دارد که کشتن آن منجر به به دست آمدن یک آنتن تقویتی می‌شود.